صنایع دستی قم؛ منحصر به فرد از انگشتر تا فرش دستباف

صنایع دستی در استان قم مثل دیگر نقاط ایران از قدمت زیادی برخوردارند و علت اصلی این موضوع شاید موقعیت جغرافیایی کویری استان قم باشد. با توجه به این که در مناطق کویری فعالیت‌های کشاورزی و دامپروری کمتر می‌توانند رونق داشته باشند در نتیجه مردم این مناطق به خصوص روستاییان برای تامین معاش خود دست به کار در بخش صنایع دستی شده‌اند تاکنون یکی از بخش های مولد اقتصادی در سطح استان قم، حوزه صنایع دستی باشد.

قم هم چنین به دلیل قرار گرفتن مضجع شریف کریمه اهلبیت حضرت فاطمه معصومه(س) ،‌مسجد مقدس جمکران و ده‌ها بقاع امامزاده واجب التعظیم سالانه پذیرای نزدیک به ۲۰ میلیون نفر زائر است که از این رو صنایع دستی می تواند بازار پر رونقی در این استان داشته باشد.

بیستم خرداد ماه روز صنایع دستی است و به همین منظور ایرنا در گزارشی به معرفی صنایع دستی معروف قم هم چنین بررسی مشکلات این حوزه پرداخته است گرچه به نظر اکثر کارشناسان و فعالان حوزه صنایع دستی بازار فروش محصولات مهم ترین دغدغه شان محسوب می‌شود.

منبت کاری، خرمهره سازی، نگارگری و تذهیب، رودوزی سنتی، انگشتر سازی، تزیینات پارچه‌ای، قلمزنی، گیوه‌دوزی، قالی باقی، معرق ساقه گندم، خرّاطی روی چوب و شیشه‌گری از شاخص ترین صنایع دستی قم هستند.

از دیگر صنایع دستی شاخص قم می‌توان به صنایعی چون کاشیک‌اری ، درودگری، سفالگری و سرامیک‌سازی، سنگ تراشی و حکاکی سنگ ، مروارید بافی، بافته‌های سنتی، نقاشی سنتی، معرق کاری، تزیینات معماری، تزیینات پارچه‌ای، رنگرزی گیاهی، قلم زنی، صحافی سنتی و چلنگری اشاره کرد.

از محصولات منحصر به فرد و یکه تاز قم در صنایع دستی فرش ابریشم دستباف است. این فرش از نظر نقشه اصیل و رنگ آمیزی هم چنین کیفیت می‌توان گفت در دنیا رتبه اول را برخوردار است و در اروپا علاقه‌مندان زیادی دارد. از ویژگی‌های فرش ابریشم استان قم این است که به اندازه‌ای زیبا و ظریف بافته می شود که در نگاه اول به نظر می رسد این یک تابلوی نقاشی است.

و اما انگشتر دیگر محصول صنایع دستی قم است که شهرت زیادی دارد . نامگذاری قم به نام شهر ملی انگشتر دی ماه سال ۹۹ انجام شد و این کار شروع کننده حرکت برای توسعه این هنر در سطح ملی و بین المللی بود، حرکتی که نیازمند حمایت سازمان‌ها و حتی هنرمندان از این هنر است.

به گفته کارشناسان، هنر انگشتر سازی قم قدمتی به بلندای قدمت تپه هفت هزار ساله قلی درویش دارد و این نشان می‌دهد از گذشته های دور این هنر مورد توجه مردم مشرق زمین بوده است.

خرمهره قم نیز در سطح کشور یک صنعت دست ساز مشهور است و در حال حاضر انواع مختلفی از آن در شهر قم تولید می شود. کارشناسان در مورد خرمهره می گویند که از لحاظ رنگ‌ شناسی ، رنگ آبی می تواند اشعه‌های منفی را جذب کرده و موجب شادی و نشاط شود و رنگ آبی زیبای خرمهره باعث جذابیت شده و آرامش خاصی به انسان می‌دهد. البته هر چند که خواص بیشتری هم دارد.

از ۳۶۵ رشته صنایع دستی ایران ۱۰۰ رشته از صنایع دستی در قم شناسایی شده که از این تعداد ۷۵ نوع آن هنوز هم موجود می باشد و بقیه آن در حال منسوخ شدن هستند.

موزه صنایع دستی قم مجموعه ای از اقلام نفیس

این موزه که در خانه تاریخی یزدان پناه دایر شده، دارای آثاری از محصولات ممتاز و شاخص صنایع دستی قم و بخش کارگاه های زنده تولید صنایع دستی استان است.

در بخش محصولات در حال حاضر آثاری از رشته های سفال و سرامیک، خرمهره، معرق چوب، قلم زنی روی مس، نقاشی روی شیشه، تراش سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی و همچنین لباس های سنتی استان به نمایش درآمده است.

بخش کارگاه ها نیز شامل تولید سفال، رودوزی های سنتی(سرمه دوزی، سوزن دوزی و …) و معرق چوب می باشد. این موزه در خیابان ۱۹ دی (باجک)، کوچه ۱۱ واقع شده و در دو نوبت صبح و عصر پذیرای بازدید علاقه‌مندان است.

اقدام های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی قم در راستای فروش محصولات

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم گفت: عملیات بهسازی و سفیدکاری طاق بازار کهنه قم به اتمام رسیده و این بازار ظرفیت چندمنظوره گردشگری، تاریخی و عرضه محصولات هنرمندان صنایع‌دستی را در خود جای‌ داده است.

علیرضا ارجمندی در جمع فعالان صنایع دستی قم افزود: هم چنین بازار شمسه نیز موقعیت مواصلاتی و عرضه محصولات هنرمندان صنایع‌دستی استان را دارد؛ در حال حاضر یک فضای ۲۰ هکتاری نیز برای احداث شهرک انگشتر و عقیق قم در دست مطالعه و بررسی است.

وی یادآور شد: غرفه‌های مسجد اهل‌بیت (ع) در عوارضی قم-تهران به‌دلیل حجم بالای مسافران ورودی و خروجی از قم، ظرفیت بالقوه برای ایجاد بازارچه دائمی صنایع‌دستی را دارد.

ارجمندی بیان کرد: ظرفیت صنایع‌دستی در استان قم مغفول مانده و طی سال‌های گذشته این ظرفیت بالا به حاشیه رفته است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم ادامه داد: ایجاد تشکل و انجمن‌های صنایع‌دستی برای خروج این رسته‌ها از حاشیه، هویت‌یابی و قدرت چانه‌زنی مورد حمایت مسئولان استانی است.

وی در ادامه گفت: بازار فروش مهم‌ترین مشکل فعالان صنایع‌دستی است و در حال حاضر بسیاری از صنایع‌دستی قم فاقد بازار عرضه در سطح این استان است.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم خاطرنشان کرد: اگر بازار عرضه محصولات صنایع‌دستی در قم مانند استان‌های دیگر سهل و آسان شود و برخی مشکلات کنونی آن مانند بیمه و سایر عوارض حذف شود، وضعیت این صنعت در قم نیز مانند اصفهان، کرمان و شیراز خوب می‌شود.

ارجمندی نزدیکی به حرم مطهر حضرت معصومه (س) و طراحی سنتی را دو مزیت بازار کهنه قم دانست و افزود: در بافت تاریخی ارزشمند موجود در هسته مرکزی شهر فضاهای بسیار مطلوبی برای توسعه گردشگری و توسعه صنایع‌دستی و سایر مشاغل سنتی وجود دارد که تاکنون مغفول مانده است.