آیت‌الله سبحانی: شیخ فضل‌الله نوری ماهیت واقعی مشروطیت را افشا کرد

این مرجع تقلید عصر چهارشنبه در پیام تصویری به همایش بزرگداشت شیخ فضل‌الله نوری در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در قم، همچنین اظهار داشت: در اواخر سلطنت مظفرالدین شاه، مساله مشروطه مطرح شد، مساله‌ای بود که از غرب به شرق آمد، اول به ترکیه بعد هم به ایران آمد.

وی در ادامه افزود: در رابطه با مشروطه می‌گفتند یک حکومت پارلمانی جایگزین حکومت فردی و استبدادی می‌شود، بیشتر علما نیز استقبال کردند که یکی از آنها مرحوم شیخ فضل الله بود.

وی افزود: شیخ وقتی متوجه شد که مراد از مشروطه، تجرد از استبداد نیست، بلکه تجرد از دین و قواعد دینی و استقرار حاکمیت غیردینی است، در برابر ان سینه سپر کرد.

آیت‌الله سبحانی همچنین یادآور شد: شیخ فضل الله در این زمینه بیان‌ها، نوشته‌ها و کتاب مستقلی دارد، با علمای نجف در ارتباط بود، گاهی هم می‌آمد در قم و حرم عبدالعظیم برای بیدار کردن مردم بست می‌نشست.

وی بیان داشت: شیخ فضل الله سعی داشت به مردم بگوید، مشروطه کلاهی است که اسمش زیبا و باطنش نازیبا است، و مانند مار خوش خط و خال است.

این مرجع تقلید اضافه کرد: مرحوم میرزاحسن تبریزی در تلگرافی به علمای نجف گفت، مشروطه مانند حرف خوارج است، می‌خواهند حکومت اسلامی نباشد تا بتوانند مانند غرب همه نوع مفاسد را آزاد کنند.

وی ادامه داد: شیخ فضل‌الله در این راه به قدری پافشاری کرد که دشمنان او را روز روشن از خانه‌اش دستگیر و در یک محاکمه صوری به اعدام محکوم کردند و به مقام شهادت رساندند.

آیت الله سبحانی همچنین خاطرنشان کرد: به گفته شیخ فضل الله مسجد و منبر است که مردم را به حق هدایت می‌کند، اما اگر عالمی که در محراب است احساس کند علاوه بر این وظیفه، باید جان در راه خدا بدهد و جام شهادت را بنوشد، انجام این وظیفه نیز ضروری است.

آیت الله سبحانی اظهار داشت: در انقلاب اسلامی ۲ هزار و ۵۰۰ روحانی از مقام‌های بالا تا مقام‌های متوسط جام شهادت را نوشیدند و در حقیقت به گفتار امام حسین‌(ع) عمل کردند.

وی در بخشی سخنان بیان داشت: شیخ فضل الله انسانی است که جان و حیثیت خود را در راه اسلام گذاشت، یک زندگی موقت را از دست داد، اما یک زندگی عالی و روحانی گرفت.

این مرجع تقلید همچنین با ذکر این مطلب که شیخ فضل‌الله عمر خود را برای تربیت جامعه سپری کرد گفت: این عالم، درد دین و جامعه داشته است.

وی تصریح کرد: مرحوم شیخ فضل‌الله نوری هم دارای شهادت و هم دارای علم بود، علما و شهیدان هر دو در یک راه حرکت می‌کنند، هدفشان یکسان است اما کیفیت حرکتشان مختلف است.

این مرجع تقلید گفت: عالم راه ایمان و تقوا را برای مردم روشن می‌کند و با قلم و بیانش، در خصوص آنچه برای سعادت لازم است به روشنگری می‌پردازد.

وی اضافه کرد: شهید نیز در همین راه کار دیگر را انجام می‌دهد، موانع را بر می‌دارد تا افراد به هدف برسند.

شیخ فضل الله مقام علمی و اجتهادی بالایی داشت

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) نیز شیخ فضل الله نوری را دارای مقام علمی و اجتهادی بسیار بالایی توصیف کرد و گفت: تاریخ‌نگاران دوره مشروطه مثل کسروی این تعبیر را دارند که مقام علمی و فقهی شیخ فضل الله از علمای زمان خود مانند سید عبدالله بهبهانی و سید محمد طباطبایی به مراتب بالاتر بوده، همین که یک شخصیتی یک منظومه‌ای را در قواعد فقهیه می‌نویسد، این کشف از درجه‌های اجتهادی بالای او دارد.

آیت‌الله محمد جواد فاضل لنکرانی خاطرنشان کرد: متاسفانه کتاب‌های فقهی شیخ فضل‌ الله یا در دسترس نیست یا خیلی کم است، اما حوزه‌های علمیه و محققان باید به همین مقدار اهتمام داشته باشند و نکته‌های برجسته را استخراج کنند.

استاد حوزه علمیه قم با تاکید بر اینکه نگاه خود را به دین دقیق کنیم، گفت: اگر نگاه را به دین دقیق نکنیم، نمی‌توانیم شخصیت‌هایی مانند شیخ فضل‌الله نوری، آیت‌الله کاشانی همچنین نهضت حضرت امام(ره) را درست تحلیل کنیم.

وی ادامه داد: مبنای فکری همین است، اما با کمال تاسف بعد از گذشت بیش از ۴۰ سال از پیروزی انقلاب هنوز این مساله روشن نشده است.

فاضل لنکرانی همچنین یادآور شد: رهبر معظم انقلاب نیز که مساله جهاد تبیین را مطرح کردند، در راس آن تبیین مبانی فکری و اصلی این نظام است، ما هنوز نیامدیم دین را درست برای مردم روشن کنیم.

وی گفت: مرحوم شیخ فضل الله نوری با نگاهی که به دین داشت، در قضایایی مانند نهضت تنباکو، عدالتخانه و مشروطه حضور جدی پیدا کرد تا سرانجام به شهادت رسید.

وی تاکید کرد: حتی مخالفان شیخ فضل الله نیز او را از برجسته‌ترین مراجع و اعلم علمای تهران آورده‌اند.

وی همچنین با ذکر این نکته که شیخ فضل الله به همان شیوه حضرت امام به ولایت فقیه قائل بود افزود: شیخ فضل الله به ولایت مطلقه فقیه قائل بود و اگر بین مطالب او و مرحوم میرزای نایینی مقارنه‌ای بکنیم، همان مبانی را دارد.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار با تاکید بر اینکه احکام خدا رفراندوم بردار نیست گفت: اگر بگوییم برای جاری شدن احکام الهی در جامعه رفراندوم برگزار شود، غلط و ناشی از درست نفهمیدن دین است.

وی ادامه داد: اینکه حجاب و یا شراب در جامعه باشد یا نباشد، قابل رفراندوم و وکالت نیست، این‌ها امور ولایی است و جز مبانی شیخ فضل‌الله بوده که امور عمومی از باب ولایت شریعت است.

فاضل لنکرانی همچنین با نادرست خواندن این سخن که مرحوم شیخ فضل‌ الله نوری برای سلطنت ولایت سیاسی و برای علما و مراجع ولایت شرعی قائل بود خاطرنشان کرد: تعابیر شیخ راجع ولایت فقیه بسیار محکم است، و این حرف با مبانی فکری او سازگاری ندارد.

رییس مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) گفت: گاهی وقت‌ها شیخ از سلطنت به دولت جائر و غاصب تعبیر کرده است، هر کسی که بدون اجازه شارع بر مسند حکومت بنشیند بر مبنای ولایت و مبانی دینی عنوان جائر دارد.

وی در بخش پایانی با بیان اینکه مبانی فقهی شیخ را باید در کنار موضع گیری‌های سیاسی آن گذاشت گفت: در یکی از لوایحی که در تحصن عبدالعظیم دارد، حدود ۲۲ محور را آورده، که مخالفت با حذف عنوان اسلامی از مجلس از جمله آن می‌باشد.

وی همچنین با اشاره به اینکه تمام اهانت‌هایی که در دوران مشروطیت به علمایی مانند شیخ فضل الله می‌شد، اکنون نیز تکرار می‌شود گفت: روزنامه‌های آن زمان به علما اهانت و دین را سب می‌کردند، دنبال اباهه‌گری بودند که در زمان نیز در حد خودش واقع شده است.

آیت‌الله فاضل افزود: موهوم بودن امام موعد چیزی نیست که فقط در زمان ما مطرح شده، در همان زمان نیز در روزنامه‌ها، نشریه‌ها و مجلس برای اینکه مردم را از انتظار حضرت حجت جدا کنند، تعبیر امام موهوم را به کار می‌بردند.

وی ادامه داد: شیخ فضل‌الله برای اینکه مجلس اسلامی بماند، مقاومت کرد، این برای حوزه‌های علمیه یک درس است که پای نظام مقدس جمهوری اسلامی بایستیم، عقب‌نشینی نکنیم، همه این زحمت‌ها و فداکاری‌ها برای این است که ابعاد جامعه ما اسلامی باشد.

همزمان با یکصد و چهاردهمین سالگرد شهادت شیخ فضل الله نوری همایش بزرگداشت این مجتهد شیعه دوران معاصر تحت عنوان شیخ شهید مجتهد تهران دیدبان ایران با حضور جمعی از پژوهشگران و اندیشمندان، به همت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، پژوهشکده تاریخ معاصر و حوزه‌های علمیه خواهران و برادران برگزار شد.

شیخ فضل الله نوری در سوم دی سال ۱۳۲۲ شمسی در یکی از روستاهای مازندران دیده به جهان گشود.

او که از علمای مبارز دوران مشروطیت و خواستار اجرای احکام اسلامی در جامعه بود، در نهم مردادماه ۱۲۸۸ توسط مشروطه خواهان به شهادت رسید و در حرم حضرت معصومه(س) به خاک سپرده شد.