معاون وزیر نیرو: بدنبال تغییر در روند برداشت آب زاینده‌رود هستیم

محمد جوانبخت، ظهر روز شنبه در نشست با اصناف و کشاورزان استان اصفهان، با اشاره به سخنان صریح مقام معظم رهبری در باره مشکلات این استان در حوزه تأمین آب گفت: اصفهان از معدود استان‌هایی است که رهبر معظم انقلاب در باره حل مساله آب آن تأکید مستقیم داشتند و رئیس جمهور نیز بر رفع این مساله تاکید دارند.
وی افزود: با توجه به خشکسالی‌های پی‌درپی و توسعه‌های رُخ داده در گذشته و حدوث صدها مساله دیگر در سراسر کشور، رفع مشکلات مُبتلابه آبی نیازمند اقدامات دولت است.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران ادامه داد: مشکل آب اصفهان بطور قطع واجد راه‌حل است اما در عین حال به عزم جمعی بین بخش دولتی و همراهی مردم بویژه کشاورزان منطقی و فهیم این دیار نیز بستگی دارد و در سطح ملی هم در این خصوص برنامه‌هایی مطرح است که عمده آنها باید اجرایی شود.
وی با اشاره به اینکه در باره زاینده‌رود باید به سمت اصلاح و تکمیل برنامه‌های گذشته رفت، خاطرنشان کرد: از سال های گذشته مسائلی، درست یا غلط، در حوزه زاینده‌رود اتفاق افتاده که ناخواسته منشا حدوث یکسری مُطالبات، توقعات و مشکلات قومیتی شده است.
معاون وزیر نیرو یادآور شد: آنچه توسط مسوولان دوره‌های قبل بعنوان حقابه زاینده‌رود به سایر استان‌ها اختصاص یافته، مانند صدور چک بی‌محل است و آنچه حادث شده نیز اکنون قابل توقف نیست بنابراین مشکلات حوزه آبی زاینده‌رود را نمی‌توان بصورت لحظه‌ای و دستوری حل کرد.
مدیرعامل شرکت مدیریت منابع آب ایران تصریح کرد: ما درصدد تغییر در روند و اصلاح امور هستیم و در وزارت نیرو نسبت به مساله حقابه اصفهان، اشرافیت وجود وجود دارد.
وی با اشاره به اینکه وزرات نیرو صرفا با رویکرد نرم‌افزاری نمی‌تواند مشکلات موجود را برطرف کند، گفت: ما بدنبال راهکارهایی سازگار با مدیریت مصرف و تقاضا، بر مبنای اصلاح سازوکارها هستیم و در این زمینه تمام توان، راهکارها و تجهیزات خود را هم بسیج کرده‌ایم.
جوانبخت تصریح کرد: ما بدنبال یافتن راه‌حل و تغییر در روند برداشت آب از زایندرود و همچنین در زمینه مصرف آب‌های سطحی و پساب توسط صنایع نیز درصدد یافتن رهیافت های مقتضی هستیم به گونه‌ای که پساب‌ها به سمت آبخوان‌ها هدایت و تخلیه شود.
وی افزود: بارگذاری‌های دوران گذشته و توسعه‌های پی‌درپی مشکل‌آفرین شده است و مسوولان باید برای بهبود شرایط، بارگذاری‌های نادرست موجود را کنترل کنند.
معاون وزیر نیرو با اشاره به دغدغه این وزارتخانه در باره خشک شدن چاه‌های کشاورزی و فرونشست زمین نیز گفت: انتقال آب دریا برای صنایع می‌تواند راهگشا باشد و البته باید از پساب مصرفی و آب‌های ‌روان نیز صیانت کرد.
جوانبخت اضافه کرد: برنامه وزارت نیرو به افق آینده امیدوارانه است و در این زمینه باید جدول منابع و مصارف با تصمیم خودِ مصرف‌کنندگان تعیین و تدوین شود.
وی در باره حجم ذخیره آب سد زاینده‌رود نیز اظهار داشت: ابتدای سال زراعی امسال، موجودی مخزن این سد به کمتر از ۱۴۰ میلیون مترمکعب رسید که برای حفظ سازه بُتنی و کاهش آسیب آن میزان ۱۱۰ میلیون مترمکعب آب را در سد نگه داشتیم تا پایه‌های آن دچار مشکل نشود.
جوانبخت اضافه کرد: برنامه‌ریزی وزرات نیرو برای رهاسازی آب زاینده‌رود حدود ۴۰ میلیون مترمکعب بود اما با بارش‌های اخیر در اصفهان، رویکرد وزارتخانه تغییر یافت و آب برای کشت بهاره کشاورزان با زمان بیشتری رهاسازی شد.
معاون وزیر نیرو تاکید کرد: امنیت کشور بسیار مهم است و بهترین تصمیمات باید در چارچوب نکات کارشناسی و اجتماعی شکل بگیرد زیرا صرفا تصمیمات تکنیکی و فنی نمی‌تواند، راهگشا باشد.

ضرورت فرصت ۴ تا ۵ ساله برای جریان‌یابی دائمی زاینده‌رود

سرپرست حوضه آبریز رودخانه زاینده‌رود نیز در این جلسه با اشاره به وضعیت تأمین آب در بالادست و پایین دست رودخانه زاینده‌رود اظهار داشت: حداقل فرصتی ۴ تا ۵ ساله برای ایجاد جریان دائمی رودخانه زاینده‌رود و رسیدن آن به میزان مورد نیاز برای تداوم حیات تالاب گاوخونی ضروریست.
علیرضا الماسوندی ادامه داد: مسائل زاینده‌رود ۲۰ سال بر روی زمین مانده است و برای حل این مشکل چندین ساله، گروهی از متخصصان از کشورهای مختلف، مطالعات جامعی را با همه ملاحظات آن ظرف ۱۲ ماه اخیر انجام داده‌اند.
وی گفت: این مطالعات جامع بر اساس سه مدل استاندارد جهانی بررسی شده و نتایج خیلی خوبی هم از آن بدست آمده و برنامه تعیین اقدامات با مشخص کردن دستگاه‌های مسوول هم مشخص شده است.
الماسوندی تصریح کرد: نتایج این تحقیقات در دولت مطرح می‌شود و بعنوان یک سند در دستور کار قرار می‌گیرد و بطور قطع می‌توان گفت، بهترین مطالعات انجام شده در دنیا بر اساس زمانی که به آن اختصاص داده‌ایم، متعلق به رودخانه زاینده‌رود است.
سرپرست حوضه آبریز زاینده‌رود گفت: با تصویب این مطالعات در دولت و بر اساس برنامه‌های اقدامی احصا شده‌، این نتایج و برنامه‌ها به تفکیک دستگاه‌های متولی ابلاغ خواهد شد.
وی تصریح کرد: برای اجرایی شدن این طرح، مشارکت کشاورزان نیز بسیار مهم و راهگشاست.
الماسوندی با اشاره به برهم خوردن الگوی کشت در منطقه اظهار داشت: نمی‌شود با آب محدودی که در اختیار داریم، همه مصارف را نیز مدیریت کنیم.
وی تأکید کرد: باید در برابر بی‌قانونی‌ها ایستادگی کنیم و بتوانیم با کمک مردم و مسوولان و با صبر، متانت و کارهای جهادی، اقدامات اصلاحی خود را پیش ببریم.
سرپرست حوضه آبریز زاینده‌رود در باره نصب کنتورهای هوشمند نیز گفت: اصفهان بالاترین نصب کنتور هوشمند را در کشور دارد و اگر این کنتورها نصب و بر اساس پروانه صادر شده آب برداشت شود، نرخ فرونشست زمین نیز کاهش می‌یابد.
وی خاطرنشان کرد: ۷۵۰ میلیون مترمکعب برنامه تعادل بخشی داریم که با انتقال حوضه‌ای، تأمین آب از دریا، استفاده از پساب، تغذیه مصنوعی و کنترل در برداشت‌ها، اجرایی خواهد شد.
الماسوندی عنوان کرد: در سالجاری ۶۵۰ میلیون مترمکعب آب رهاسازی شده است و امیدواریم با مدیریت صحیح بعد از چندین سال شاهد کشت اول پاییزه توسط کشاورزان اصفهان باشیم و شرمنده آنها در پاییز امسال نشویم.
وی با اشاره به افزایش۴۰ هزار هکتاری زمین های کشاورزی در دهه ۶۰ و رسیدن این رقم به ۱۲۴ هزار هکتار در شرایط جاری گفت: از سد “چم آسمان” به سمت بالادست حدود ۴۰۰ الی ۵۰۰ میلیون مترمکعب آب اضافه‌تر برداشته می‌شود که دلیل آن تغییر کاربری کشت در دو استان اصفهان و چهارمحال بختیاری است.
سرپرست حوضه آبریز زاینده‌رود تصریح کرد: در پایین دست، تعادل برهم خورده است و در حوضه آبریز زاینده‌رود در بالادست تأمین آب بصورت ۱۰۰ درصدی است ولی در پایین دست آن، تنها با تامین آب ۲۰ درصدی مواجهیم.
وی ادامه داد: هدف اصلی ما توزیع عادلانه آب است و هر هفته جلسات زاینده‌رود برگزار می‌شود اما کاری که ۲۰ سال است بر زمین مانده، یک شبه اصلاح نخواهد شد.
الماسوندی با بیان اینکه مجموعه اقداماتی برای کنترل برداشت‌ها از سمت سد چم آسمان به بالادست در دست اجراست، گفت: در این زمینه در دو استان مزبور اقداماتی آغاز شده ولی در چهارمحال و بختیاری، کنتورها با تاخیر در حال نصب است.
وی همچنین در باره بحث فرونشست زمین اظهار داشت: شهرستان بُرخوار در استان اصفهان بالاترین نرخ فرونشست در دنیا را دارد و شرایط آب زیرزمینی به حدی است که همگان نگران شده اند.
سرپرست حوضه آبریز زاینده‌رود خاطرنشان کرد: درپیوند با تخصیص آب، جایگزین‌ها را مشخص کردیم و در برنامه هفتم توسعه کشور نیز بصراحت به آن اشاره شده است.

در حال حاضر حجم آب پشت سد زاینده‌رود به ۶۰۸ میلیون مترمکعب رسیده که معادل ۴۹ درصد از حجم این سد بوده که نسبت به سال گذشته ۷۰ درصد افزایش داشته است.

رودخانه زاینده‌رود به طول بیش از ۴۰۰ کیلومتر در دهه‌های اخیر بدلیل برداشت‌های غیرقانونی در بالادست، انتقال آب به حوضه دیگر، تراکم جمعیت و تا حدودی کاهش نسبی بارندگی‌ها، به یک رودخانه با جریان دوره‌ای، تبدیل و در پایین‌ دست در فصول گرم به‌ویژه تابستان با خشکی مواجه شده است.

خشکی زاینده‌رود مهمترین چالش دهه‌های اخیر استان اصفهان به شمار می‌رود، چرا که این منبع آبی مهم برای مصارف مختلف از جمله محیط زیست، آشامیدنی، کشاورزی، صنعت، گردشگری و امور شهری اهمیت حیاتی دارد اما بدلایل مختلف از جمله بی‌تدبیری در سال‌های گذشته، خشکی آن سال به سال افزایش یافته، بطوری که این پدیده مشکلات متعددی از جمله انتشار ریزگردها، فرونشست زمین، مشکلات اجتماعی و محیط زیستی، از بین رفتن منابع طبیعی و مشقت در کشت و کار کشاورزی منطقه را رقم زده است.