تپه قلی درویش قم،‌ نشانه ای از شهرنشینی در عصر آهن

آثار متعدد تاریخی در استان قم وجود دارد که شاید به دلیل اولویت اول مسافران برای گردشگری زیارتی در این شهر، کمتر مورد توجه قرار گرفته باشند؛ از این رو معرفی این آثار تاریخی می تواند زمینه ساز جلب گردشگران نوروزی به سمت آثار تاریخی این استان باشد.

یکی از این آثار، تپه منحصر به فرد قلی درویش است که باستان شناسان معتقدند با عنایت به آثار تاریخی به دست آمده از آن،‌ این محوطه را می توان از مبانی شهرنشینی و قطب عصر آهن ایران نامید.

بنابر یافته های تاریخی در عصری که عصر آهن نام داشت شهرها و سایت های یکجا نشینی را شاهد نیستیم اما در تپه قلی درویش قم،‌ یک شهر با تمام ویژگی ها و روابط اجتماعی و اقتصادی موجود است.

آثاری از هزاره پنجم میلادی در این مکان مشاهده شده است همچنین کارشناسان آثار تاریخی به اطلاعات باستان شناسی شهری از عصر آهن در این منطقه دست یافته اند.

عصر آهن به دوره ای اطلاق می شود که بشر از آهن استفاده کرده است که این امر در گورستان های کشور مشاهده می شد اما در سازهای معماری دیده نشده بود در حالی که تپه قلی درویش خلاف این نظریه را ثابت کرد به گونه ای که بخش های مختلف صنعتی مورد کاوش قرار گرفته است.

تپه باستانی قلی درویش قم از نظر تاریخی و ما قبل تاریخ در خاورمیانه بی نظیر است. آثار قبل از تاریخ قم به مراتب بیشتر از آثار تاریخی موجود در دیگر شهرهای مهم کشور است ولی به دلیل عدم رسیدگی، تعداد آثار سالم و مرمت شده در دیگر شهرها بیشتر از قم می باشد و آن شهرها را نسبت به قم تاریخی تر کرده است.

اما این محوطه تاریخی در کجا واقع شده است؟ محوطه قلی درویش در حاشیه جنوبی شهر قم، ابتدای بزرگراه قم به جمکران در کیلومتر نخست جاده قدیم قم به کاشان واقع شده است.

وسعت محوطه بیش از ۱۰۰ هکتار بوده که امروزه حدود ۳۰ هکتار آن، به شکل مسطح بر جای مانده است. ارتفاع محوطه در ابتدا حدود ۲۰ متر در ضلع جنوبی و ۱۰ متر در ضلع شمالی بوده که اکنون فقط پنج متر از ضخامت لایه های فرهنگی، در بخش جنوب شرقی بالاتر از سطح زمین های اطراف بر جای مانده است.

بزرگراه قم به جمکران از عرصه مرکزی محوطه عبور کرده و آن را به دو بخش غربی و شرقی تقسیم کرده است.

کاوش های باستان شناسی در تپه تاریخی قلی درویش نشانگر نشیمنگاهی در منطقه قم مربوط به هزاره چهارم پیش از میلاد است.

تاکنون هفت فصل کاوش در محوطه قلی درویش صورت گرفته و در این کاوش ها از متخصصان علوم مختلف چون استخوان شناس، گیاه شناس، زمین شناس و نقشه بردار استفاده شده است.

مدیرکل میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی قم در گفت وگو با خبرنگار ایرنا اعلام کرد: محوطه باستانی تپه قلی درویش به سایت موزه تبدیل خواهد شد.

علیرضا ارجمندی گفت: در صورتی که بودجه اختصاص پیدا کند این مکان به سایت موزه برای بازدید عموم مردم و گردشگران تبدیل می شود.

وی افزود: قدیمی ترین آثار معماری در این محوطه قرار دارد که می تواند گردشگران می توانند از آن بازدید کنند.