موفقیت محققان ایرانی در دستیابی به فناوری «کارتی‌سل درمانی» سرطان

کارتی‌سل درمانی (CAR T cell therapy) نوعی درمان نوین سرطان است که در آن لنفوسیت‌های T (نوعی از سلول‌های سیستم ایمنی) از خون بیمار گرفته شده و پس از وارد کردن ساختاری ژنتیکی به درون آن، مجدد به بدن بیمار برگردانده می‌شود. این سلول‌ها می‌توانند به سلول‌های سرطانی حمله کرده و آن‌ها را از بین ببرند. این سلول‌ها، پس از بررسی‌های کنترل کیفیت، جهت تزریق به بیمار در اختیار پزشک معالج قرار می‌گیرند. این روش از حدود پنج سال قبل در دنیا برای درمان نوعی از سرطان‌های خون به کار گرفته شده است.

پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری در سال گذشته فعالیت روی تولید کارتی‌سل را آغاز کرده است. جواد محمدی در گفت‌وگو با خبرنگاران در این مورد توضیح داد: یکی از پروژه‌های ما کارتی‌سل (Car T cell therapy) و ان‌کاسل (N K cell therapy) درمانی است که با همکاری دکتر امیرعلی حمیدیه (دبیر ستاد توسعه علوم و فناوری‌های سلول‌های بنیادی معاونت علمی، فناوری و دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری) در پژوهشگاه آغاز شده است.

وی افزود: در این روش سلول‌های دستکاری ژنتیکی شده، به بیمار تزریق می‌شوند تا سلول‌های سرطانی را از بین می‌ببرند. یکی از همکاران ما در پژوهشگاه موفق به تولید این سلول‌ها موسوم به کارتی‌سل شده و در حال تحقیق روی این بخش است و به طور کلی پروژه کارتی‌سل و ان‌کاسل تراپی در این پژوهشگاه در حال انجام است.

استاد دانشگاه تهران همچنین در مورد دیگر دستاوردهای پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری اظهار داشت: در شروع کار در پژوهشگاه از اعضای هیأت علمی خواستیم فرهنگ مقاله‌محوری را با فرهنگ تقاضا و عرضه‌محوری جایگزین کنند. البته در این فرهنگ تقاضامحوری و عرضه‌محوری مقاله هم خواهیم داشت؛ ولی مقالاتی که در راستای پاسخگویی به نیاز جامعه باشند. همچنین محصولاتی که نیازهای بخش کشاورزی و سلامت را تأمین کنند.

همراهی و هم‌افزایی بین اعضای هیات‌علمی و گروه هیأت‌رئیسه پژوهشگاه اتفاق افتاد و به همکاران برجسته هیأت علمی مأموریت داده شد که چه کارهای مشخصی را انجام دهند. فراخوان داده نشد، زیرا در فراخوان طیف گسترده‌ای از افراد اقدام می‌کنند که ممکن است تخصص و توانایی لازم را نداشته باشند. به این شکل فرهنگ حاکم بر پژوهشگاه را تغییر دادیم. اولویت‌ها در حوزه پزشکی، دام و طیور، کشاورزی، صنعت و محیط زیست و آبزیان و همچنین مسئولان و همکاران پروژه‌های ملی تعیین شده اند.

وی ادامه داد: البته تحقیقات در علم و فناوری در حوزه‌های نوین اینطور نیست که به‌سرعت به نتیجه برسد. کارهایی را شروع کردیم و به نتیجه رسیده است؛ از جمله اتمام مرحله اول ساخت ساختمان جدید در پژوهشگاه که ۲۷ سال نیمه‌کاره بود که طی هفت ماه ساخته شد و به‌زودی با حضور وزیر علوم رونمایی می‌شود.

محمدی گفت: شرکت‌های دانش بنیان تا پایان ماه جاری در این ۱۰ هزار متر بنا مستقر می‌شوند. مرحله دوم احداث ساختمان هم امسال آغاز خواهد شد که این بخش برای تولید شرکت‌های دانش بنیان است.

بذر کلزای کم‌آب‌بر و زیتون مقاوم به خشکی

در زمینه فناوری هم قرار بود کیت‌های تشخیص پزشکی و دام و طیور رونمایی شود. کیت‌ها در آخرین مرحله به سازمان دام پزشکی و دانشگاه علوم پزشکی ارسال شده است. اما مدتی است به دلیل مشکلات حقوقی و اداری روند صدور مجوزهای کیت‌ها طول کشید. بیماری دامی شبه‌سل می‌تواند در انسان بیماری ام اس ایجاد کند و درصد بالایی از گاوها را از بین ببرد. این کیت اکنون از خارج وارد می‌شود و تولید داخل آن باعث جلوگیری از خروج ارز از کشور خواهد شد. در حوزه کیت‌های پزشکی هم تولید برخی کیت‌ها را شروع کردیم که در بازار وجود دارد. مانند کیت‌های تشخیصی، کیت‌های بارداری و کیت‌های بیوشیمی.

رئیس پژوهشگاه ملی مهندسی ژنتیک و زیست‌فناوری ادامه داد: بذر کلزای کم‌آب‌بر و با محصول بالا را به شکل تراریخته و همچنین نوعی زیتون مقاوم به خشکی و سرما هم تولید شده است. همچنین پسته‌ای تولید شده که دیرتر گل می‌دهد و این به این معناست که در فصل بهار که هوا یکباره سرد می‌شود، محصول پسته آسیب می‌بیند ولی این رقم آسیب نمی بیند، زیرا این نوع جدید اواخر بهار گل می‌دهد.

وزارت علوم باید توانایی و ظرفیت‌های کشور به سمت اولویت‌ها سوق دهد

محمدی در مورد مفید بودن اقدامات وزارت علوم در هدفمند کردن تحقیقات مانند راه انداختن سامانه نان نیز گفت: سامانه نان کار بسیار ارزشمندی است، نیازهای کشور را احصا کرده و به تحقیقات و فناوری به سمت حل نیازهای کشور جهت می‌دهد.

وی تاکید کرد: وقتی تعداد مسائل زیاد می‌شود، باید آنها را اولویت‌بندی کرد و این وظیفه وزارتخانه است که توانایی و ظرفیت‌های کشور را به سمت اولویت‌های کشور جهت‌دهی کند. دسته‌بندی و تعیین اولویت‌ها مهم است. وقتی نیازهای کشور را مطرح و دسته‌بندی می‌کنیم، اولویت یک نیاز ملی کشور می‌شود که باید با ماموریت‌محوری این نیازها را رفع کرد.

محمدی خاطرنشان کرد: هر وزارتخانه‌ای باید نیازهای اولویت‌بندی‌شده خود را اعلام کند و سپس این اولویت‌ها را با ماموریت‌گرایی حل کنیم. باید به افراد برجسته در آن حوزه تخصصی مأموریت بدهیم که این نیازها را رفع کنند.