مسیر تحقق یک آرزوی ۴۰ ساله به روایت آمار

از همان روز نخست که وارد عرصه انتخابات ۱۴۰۰ شد، یکی از ابعاد برنامه سیاست خارجی دولتش را اینگونه تعریف کرد: «سیاست خارجی متوازن» و «تعامل با همه کشورهای جهان» و بارها به عنوان چهره‌ای دغدغه‌مند نسبت به عقب‌ماندگی‌ها در سیاست تجاری و اقتصادی کشور گلایه داشت و تأکید می‌کرد که برای سیاست منطقه‌ای که به حاشیه رفته، برنامه‌ها دارد.

آیت‌الله سید ابراهیم رئیسی که در دوره سکانداری عدلیه‌ بارها پای صحبت‌ها و درددل‌های فعالان اقتصادی نشسته بود تا در جریان وضعیت تولید و تجارت کشور قرار گیرد، در جریان بازدید سرزده‌اش از دو مجموعه عظیم تولیدی شهرک صنعتی عباس آباد تهران در مقطع انتخابات، بر لزوم افزایش سهم کالای ایرانی در بازار منطقه تاکید کرده و گفته بود تجارت ۲۰ میلیارد دلاری با کشورهای همسایه حق ما نیست و وعده داده بود در صورت تصدی دولت آینده، مبادلات تجاری را به دو برابر افزایش می‌دهد.

یکی از مهمترین وعده‌های آیت‌الله رئیسی، توسعه تجارت با همسایگان بود، وی پس از آنکه منتخب مردم شد و ردای هشتمین رئیس جمهور را بر تن کرد، در اولین نشست خبری که بلافاصله پس از کسب رأی مردم و پیروزی در انتخابات برگزار شد، اعلام کرد «سیاست خارجی دولت مردمی از برجام شروع نمی‌شود و به برجام نیز محدود نخواهد شد؛ بلکه ما تعاملی گسترده و متوازن را در سیاست خارجی دنبال خواهیم کرد».

در پیش گرفتن دیپلماسی به دور از هیاهو

برخی از صحبت‌هایش اینگونه برداشت کردند که سیاست سرگردانی و خوش‌بینی زیاد به غرب و خوش‌خیالی را که آورده‌ای جز در جا زدن نداشت کنار خواهد زد، برخی هم در آغاز کار، دولتش را وابسته به روسیه و چین تلقی کردند اما وقتی مهره‌های سیاست خارجی اش را برای بازی در میدان، به صحنه آورد دولتمردانش نشان دادند که علاوه برآنکه الفبای سیاست همسایگی را به خوبی از بَر هستند در مسیر خنثی سازی و رفع تحریم‌ها قطار سیاست خارجی دولت را در مسیر درست به حرکت درآورده اند و نکته چشمگیر در این میان؛ در پیش گرفتن دیپلماسی به دور از هیاهو و تبلیغات بود.

دولت سیزدهم براساس آمار تبادلات خارجی تا اینجای کار توانسته ظرفیت عظیم ۱۵ همسایه را بکار گیرد و در همان اوایلِ بر سر کار آمدن، روابط تجاری با برخی کشورها را به بیش از سه برابر رساند. سید ابراهیم رئیسی در تمامی دیدارها با هیات‌های عالی رتبه و روسای جمهور کشورها، تبادل ظرفیت‌ها در روابط را امری مهم برشمرده و حتی در تمامی تماس‌هایی که با کشورهای منطقه و یا سایر کشورها داشته به این مهم تاکید کرده است. او در همین دیدار اخیر خود با رئیس مجلس ازبکستان به تسریع در اجرایی شدن ۱۸ توافق نامه میان دو کشور تاکید کرد و گفت: ۱۸ توافقنامه و تفاهمنامه همکاری بین جمهوری اسلامی ایران و ازبکستان به امضا رسیده که تسریع در اجرایی شدن آنها سطح روابط دو کشور را به‌شدت افزایش خواهد داد؛ این بیانگر این است که دولت سیزدهم همواره توافقات انجام شده با کشورها را جدیت دنبال می‌کند تا تجارت خارجی ایران افزایش چشم گیر تری پیدا کند.

در خاورمیانه ای که همه آن را قلب کره زمین می‌دانند، جمهوری اسلامی ایران به دلایل اقتصادی سیاسی و نظامی و فرهنگی و تاریخی و به هزار و یک دلیل دیگر نقش کلیدی در آن دارد؛ در طی ادوار گذشته کمترین استفاده از این موقعیت ژئوپلتیک ایران به دست آمده و تجارت خارجی در آن درتمامی دولت‌ها مغفول و به حاشیه رانده شده است. برهمین اساس رئیس دولت مردمی تجارت خارجی را از ابتدا یکی از موضوعات بسیار مهم و اساسی کشور برشمرد و در دولت خود به این مساله جایگاه واقعی بخشید زیرا به خوبی می‌دانست در توسعه و آینده‌نگری کشور نقش جدی و بسزایی را به خود اختصاص داده است.

با وجود اینکه حلقه‌های تحریم شرایط تجاری را سخت‌تر و پیچیده تر کرد و بیشترین تحریم‌ها بر پاشنه تجارت چرخید، دولت سیزدهم وعده توسعه روابط تجاری و روابط دیپلماسی اقتصادی را جامعه عمل پوشاند و افزایش درآمدهای غیرنفتی از مسیر متحول کردن تجارت خارجی به‌ویژه با همسایگان آن هم بدون برجام و FATF را رقم زد. موضوعی که شاید باورش برای کشورهای غربی و غرب دوستان سخت بود و با توجه به رویکرد سیاست خارجی در دولت یازدهم و دوازدهم نمی‌توانستند باورکنند، ایران بدون غربی‌ها نه تنها سَر خواهد کرد بلکه مسیر رو به پیشرفت را در پیش دارد.

آیت الله رئیسی که تولیدکنندگان و صادرکنندگان را افسران این جنگ تحریمی خوانده و همواره بر این باور است که کشور در جنگ تحریمی نیز با میدان‌داری فعالان اقتصادی و تولیدکنندگان پیروز و سرافراز خواهد شد.

دولت سیزدهم که بنا بر گفته رئیس جمهور، دیپلماسی سیاسی را در خدمت دیپلماسی اقتصادی قرار داده؛ سعی کرده دغدغه اول همه دیپلمات‌ها را مسایل اقتصادی تعریف کند تا نقش دیپلماسی در رشد یافتگی کشور دیده شود.

در همین راستا با در پیش گرفتن سیاست همسایگی و با پیشتازی صادرات نسبت به واردات، تراز تجاری کشور را به رقم مثبتی رساند و توانست آمار را در صادرات غیرنفتی به گونه ای رقم بزند که در تاریخ کشور بی سابقه است. نمودار زیر به خوبی وعده های انتخاباتی رئیس جمهور را مورد راستی آزمایی قرار می‌دهد.

براساس نمودار فوق در دولت سیزدهم آمار صادرات غیر نفتی کشور در سال ۱۴۰۱ (بدون نفت، میعانات و برق) به نسبت دو دهه گذشته به بالاترین میزان خود یعنی ۵۳.۲ میلیارد دلار رسیده است. در حالیکه براساس داده‌ها، در سال آخر دولت دوازدهم به پایین ترین رقم خود در یک دهه گذشته رسیده بود. در سال‌های استقرار دولت دهم و یازدهم یا همان دولت بهار هم این نمودار اعدادهای خوبی را به خود ندیده و حتی عدد تک رقمی را هم تجربه کرده است.

شکستن رکوردی ۴۰ ساله

در همین راستا، پس از ۳ سال توقف، نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی کشور (ایران اکسپو) برگزار شد و آیت الله سید ابراهیم رئیسی روز یکشنبه هفدهم اردیبهشت در آیین گشایش پنجمین نمایشگاه توانمندی‌های صادراتی ایران برقراری ارتباطات جدید و ارتقای ارتباطات موجود میان فعالان اقتصادی و تجاری کشورمان با دیگر کشورها بسیار موثر و مثبت ارزیابی کرد و از رکورد بی سابقه در دولت سیزدهم یاد کرد و بیان کرد: دولت سیزدهم با ثبت بیش از ۵۰ میلیارد دلار صادرات یک رکورد ۴۰ ساله ثبت کرده است.

اما عمده ترین خریداران کالاهای صادراتی کشورمان کدام کشور ها هستند؟

براساس نمودارهای بالا مهمترین مقاصد صادراتی ایران در ۱۴۰۰، چین، عراق، ترکیه، امارات، افغانستان بوده که در سال ۱۴۰۱ چین، عراق، ترکیه، امارات، هند تغییر یافته و در سال ۱۴۰۱ هند جایگزین افغانستان شده است.

رشد تجارت خارجی ایران

براساس آمار گمرک، در نخستین ماه امسال تجارت خارجی ایران با رشد بیش از ۱۷ درصدی نسبت به بازه زمانی مشابه در سال گذشته مواجه شده است. مانند سال گذشته، چین و امارات به عنوان بزرگترین مشتری و واردکننده، صدرنشین فهرست تجارت خارجی شدند.

دولت سیزدهم اهتمام ویژه ای به مساله تجارت غیر نفتی دارد، آمارها حاکی از رشد تجارت خارجی در دولت سیزدهم، نشان می‌دهد رییس جمهور به این مساله توجه خاصی کرده و عضویت ایران در سازمان همکاری‌ شانگهای نمونه بارز تلاش دولت برای تقویت تعاملات تجاری است.

با توجه به اینکه آیت الله رئیسی، اراده مردم را در دولت خود فتح بازار با عرضه بهترین تولیدات تعریف کرده است، اکنون بسیاری از کشورها به دنبال این هستند که کالاهای ایرانی در بازار آنها به فروش برسد. این در سفر اخیر آیت الله رئیسی به سوریه به وضوح مطرح شد و بازاریان سوری خواهان این بودند که با رفع موانع شاهد حجم بیشتری از کالای ایرانی در بساط خود باشند.

نکته دیگری که همواره رئیس دولت سیزدهم آن را به فعالان اقتصادی گوشزد کرده، بازاریابی برای کالاهای ایرانی است، رئیس جمهور همواره به نقش ارتقای کیفیت در بازاریابی بهتر کالاهای تولیدی اشاره کرده و اظهار داشته: انتفاع و سود بردن باید در سایه ارایه یک کار با کیفیت باشد. افزایش صادرات به افزایش تولید و در نتیجه به رشد اقتصادی منجر خواهد شد و این چرخه در گرو تولید با کیفیت است.

از دیگر ظرفیت‌هایی که در ادوار قبل نسبت به آن‌توجهی صورت نگرفته بود، دفاتر بازرگانی ایران در کشور هاست که ابراهیم رئیسی با سفر به کشورهایی که دفاتر تجاری در آنها فعال نیست، ظرفیت‌ها و توانمندی‌های تولیدی کشور از سوی این مراکز و دفاتر تجاری را مورد هدف قرار داد.

نکته پایانی و حائز اهمیت دیگر در رویکرد سیاست خارجی دولت سیزدهم، نگاه ویژه به محصولات شرکت‌های دانش بنیان است. در تمامی دولت‌ها عرف بر این بود که در سفرهای خارجی رئیس جمهور و یا در مراسم میزبانی از روسای جمهور کشورها، پسته و محصولات خوراکی و یا فرش دستباف ایرانی را به عنوان سوغاتی و پیش کش هدیه می دادند اما در این دولت سوغات ایران محصولات شرکت‌های دانش بنیان است.