لشگرکشی نیکوتینی‌ها در شهر

با پیشرفت فناوری و ارتقای زندگی بشر، نوع و میزان آسیب های اجتماعی نیز همراه آن دچار تحول شده است به طوری که برخی از این آسیب ها بشر را با خطر جدی از بین رفتن سلامت و محیط زیست روبه رو کرده است.

یکی از این آسیب ها که خود مولد و موجب زایش آسیب های دیگری در پی خود شده، دخانیات یا همان نیکوتین است. طی چند سال گذشته تنباکو و قلیان و پس از آن سیگار و سپس مشتقات دیگر نیکوتین گروه های مختلف سنی را هدف قرار داده است که متاسفانه این مساله به امری پذیرفته شده و عادی تبدیل شده است.

سیگار هر ۸ ثانیه یک نفر را در دنیا به کام مرگ می کشاند

بنا بر آمار رسمی سازمان بهداشت جهانی، سیگار به عنوان سردمدار نیکوتین حاوی بیش از چهار هزار ماده سمی و بیش از ۴۰ عنصر سرطان‌زا است که طی ۱۰ سال اخیر در هر هشت ثانیه یک نفر و در مجموع حدود ۱۰۰ میلیون نفر را در دنیا به کام مرگ کشانده است.

بنا بر همین آمار رسمی، نوجوانان بین ۱۲ تا ۱۷ سال از نظر زیست شناختی حساسیت بیشتری نسبت به نیکوتین دارند و می‌توانند زودتر از بزرگسالان به آن وابسته شوند که مشکلات جسمی عمده ای ناشی از مصرف دخانیات مانند بیماری های زودرس قلبی-عروقی، افزایش فشار خون، اختلال در عملکرد ریه ها، انواع سرطان و تاثیرات عجیبی روی پوست و مو را به همراه خواهد داشت.

همچنین مشکلات روحی و روانی و ایجاد خلاء عاطفی و همین طور تصمیم به خودکشی می تواند از دیگر آسیب هایی باشد که سیگار کشیدن روی نوجوانان برجای می گذارد و چنین که آمارها نشان می دهد زنان سیگاری سه برابر بیشتر از افراد غیرسیگاری با مسائل ناباروری روبه رو هستند از این رو رواج یافتن استعمال دخانیات در بین زنان به بنیان خانواده لطمه سنگینی وارد می کند.

وضعیت نگران کننده استعمال دخانیات در ایران

حدود ۳۲ درصد جمعیت کشور را جوانان ۱۵ تا ۳۰ سال تشکیل می دهند که بنا بر آمار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در چند سال اخیر، رواج استعمال دخانیات در بین این افراد افزایش نگران کننده ای داشته است.

وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی چندی پیش در این خصوص گفت: جمهوری اسلامی ایران، طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت، اکنون در تمام شاخص‌های سلامت و درمان با فاصله، در سطحی بالاتر از کشورهای همسایه قرار دارد.

دکتر بهرام عین‌اللهی ادامه داد: تنها کاستی نظام سلامت کشور، شاخص ۱۳ درصدی مرگ و میر حاصل از استعمال سیگار است که مصرف آن به دلایل مختلف در بین نوجوانان و جوانان بالا است.

وی ادامه داد: تداوم استعمال دخانیات اغلب ناشی از باورهای غلطی است که در جامعه رواج پیدا کرده است. افراد استعمال کننده دخانیات علاوه بر اینکه با استعمال سیگار سلامت خویش را در معرض خطر قرار می دهند با آلوده ساختن محیط پیرامون خود، موجب آسیب رساندن به اطرافیان از جمله کودکان و سالمندان می شوند.

وزیر بهداشت با اشاره به نقش دیگر دستگاه ها در مقابله با کاهش مصرف سیگار در جامعه، عنوان کرد: دستگاه قضایی با افزایش مجازات قاچاق دخانیات می تواند در این خصوص نقش آفرین باشد و از سوی دیگر از نمایندگان مجلس نیز انتظار داریم با بستن مالیات و افزایش قیمت این کالا، ما را برای کاهش‌ این شاخص منفی در جامعه همراهی کند.

سن مصرف کنندگان سیگار نباید پایین بیاید

موضوع دخانیات و مصرف بالای آن به‌خصوص در خانم‌ها و همچنین کاهش سن مصرف کنندگان سیگار و قلیان، بسیار نگران‌کننده است و موجب ایجاد بسیاری از بیماری‌ها از جمله انواع سرطان‌ها می‌شود و باید روی موضوع مبارزه با دخانیات به‌طور ویژه کار شود.

معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: این دانشگاه باید ضمن اعمال پایش های لازم، با همکاری رسانه ها آسیب های مصرف دخانیات را برای جوانان تبیین کند تا سن مصرف کنندگان سیگار و قلیان پایین تز از این نیاید.

دکتر مجید غیور مبرهن بیان کرد: در همه جای دنیا فروش سیگار به افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است، اما متاسفانه این قانون در کشور ما رعایت نمی‌شود، ضمن اینکه در کشورهای مختلف دنیا مالیات بالایی بر دخانیات وضع شده تا مردم کمتر به این سمت بروند.

وی گرفتن مالیات را از مهمترین راهکارهای کاهش مصرف سیگار دانست و خاطرنشان کرد: این درخواست را وزارت بهداشت از مجلس شورای اسلامی داشته است تا با افزایش رقم مالیات، ضمن کاهش مصرف سیگار، رقم حاصل از محل مالیات آن به وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اختصاص یابد تا صرف تحقیقات و پژوهش‌های مرتبط با این حوزه شود.

معاون پژوهشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، گسترش مصرف دخانیات در میان بانوان را نیز معضلی بزرگ دانست و گفت: گرچه گرایش به دخانیات برای همه جوامع امروزی نگران کننده است اما موضوعی که موجب نگرانی بیشتر می شود استعمال دخانیات بین دختران و بانوان است چرا که این افراد به عنوان تکیه گاه عاطفی، نقش مهمی در حفظ بنیان خانواده دارند.

دکتر غیور مبرهن گفت: بنا بر پژوهش های انجام گرفته، شیوع مصرف الکل و مواد غیرمجاز در افراد سیگاری هفت تا ۱۰ برابر بیشتر از غیرسیگاری ها است و در حقیقت مصرف سیگار دروازه ورود به مصرف مواد و رفتارهای پرخطر و مقدمه ای برای تباهی زندگی فرد است.

سیگار، دشمنی نخ نما اما پرطرفدار!

هرچند زیان های استعمال سیگار بر کسی پوشیده نیست اما روند افزایشی و افسار گسیخته مصرف نیکوتین در میان جوانان و دانشجویان، موجب نگرانی های زیادی برای پژوهشگران این حوزه شده است.

پژوهشگران این حوزه بر این باور هستند که ضرورت انجام مطالعات علمی دقیق و گسترده، برای کاهش استعمال سیگار در میان آنها نقش اساسی در ساختن آینده این اقشار خواهد داشت.

پژوهشگر و مدیرعامل یکی از انجمن های مبارزه با دخانیات در مشهد گفت: بنا بر تحقیقات انجام شده، نسبت افرادی که با مصرف اولین بار الکل به آن معتاد می شوند یک به ۱۰ است که این نسبت در اعتیاد به کراک یک به ۶ است اما این شاخص برای مصرف کنندگان نیکوتین ۹ به ۱۰ است.

محمد ترابی تصریح کرد: در جهان حدود ۵۰ درصد مصرف کنندگان نیکوتین از ۱۳ سالگی شروع به مصرف می کنند و ۹۶ درصد این افراد در ۱۹سالگی به نیکوتین معتاد می شوند و حال آنکه در کشور ما استعمال دخانیات به ۱۲ سال نیز رسیده است.

استعمال روزانه ۲۰۰ میلیون نخ سیگار در ایران به ارزش ۳ هزار و ۳۵۵ میلیارد تومان

وی با اشاره به استعمال روزانه حدود ۲۰۰ میلیون نخ سیگار در کشور تصریح کرد: در سال ۱۴۰۰، بین ۶۵ تا ۷۰ میلیارد نخ و ۱۰ هزار تن تنباکوی قلیان در کشور توسط حدود ۱۰ میلیون نفر استعمال شد،به این معنا که ایرانی ها نزدیک به سه هزار و ۳۵۵ میلیارد تومان، چیزی حدود ۵۶ برابر هزینه خرید کتاب را بابت سیگار هدر داده اند.

این پژوهشگر عنوان کرد: این تحقیقات نشان می دهد که اگر مطابق اعلام وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی، متوسط هزینه ایجاد شغل در کشور معادل ۵۰ میلیون تومان باشد، با پولی که بابت سیگار هزینه شده است، امکان ایجاد سالانه ۲۶ هزار و ۶۸۰ شغل در کشور فراهم می شد.

ترابی، سیگار را رایج ترین ماده مصرفی اعتیارآور و درگاه اصلی مصرف سایر مواد مخدر دانست و عنوان کرد: از مشکلات اساسی ترک سیگار بازگشت مجدد فرد به مصرف است. در واقع ترک نیکوتین بسیار سخت و در بسیاری از موارد ناممکن است.

وی گفت: مصرف سیگار بزرگترین دشمن سلامت عمومی است که در بین نوجوانان و جوانان شیوع روزافزونی پیدا کرده است و یکی از مهمترین دلایل آن، بنا بر یک اصل روانشناسی این است که در صورتی که فرد پنج روز در محیطی قرار گیرد که در آنجا عملی برخلاف روند ذهنیت وی انجام بگیرد، پس از این مدت قبح آن عمل از بین خواهد رفت.

این پژوهشگر با اشاره به دلایل افزایش استعمال سیگار در جامعه گفت: تاثیر فضای مجازی و محصولات سینمایی بر جوانان زیاد است از این رو باتوجه به عادی انگاری استعمال دخانیات از سوی شخصیت های محبوب و مشهور در این محیط ها، این اقدام نیز در جوانان افزایش یافته است.

ترابی ادامه داد: افکار اشتباهی چون، جذابیت بیشتر شخصیت، کامل شدن جایگاه اجتماعی فرد و همچنین برخی باورهای غلط در مورد سیگار، نقش مهمی در رواج استعمال این ماده دخانی در بین جوانان داشته است. از سوی دیگر مافیای بزرگ سیگار، با قیمت گذاری نسبی، پرداخت نکردن مالیات و همچنین تبلیغات روزانه ۲۴۰ هزار دلاری در دنیا به دنبال همه‌گیری مصرف این کالا است.

وی بیان کرد: بی توجهی قانونی به استعمال دخانیات در اماکن عمومی موجب شده است که مصرف نیکوتین کم کم به یک رفتار عادی تبدیل شود و این برداشت را در ذهن افراد به خصوص کودکان ایجاد کند که مصرف آن خطری ندارد.

این پژوهشگر گفت: نقش والدین نیز در ایجاد زمینه گرایش فرزندان به سیگار دارای اهمیت ویژه ای است چرا که بر اساس تحقیقات انجام گرفته، اعتیاد به نیکوتین که به عنوان یک بیماری شناخته می شود، در بیشتر اوقات مربوط به ناهنجاری های دوران بلوغ فرد است.

ترابی، دامنه گستره دخانیات در کشور را بسیار نگران کننده توصیف کرد و گفت: اگر سه سطح از آسیب یعنی پیشگیری، کاهش استعمال و درمان مصرف نیکوتین را در نظر بگیریم حدود ۶۴ درصد از جمعیت ۸۰ میلیونی کشور، مشمول جامعه هدف این آسیب اجتماعی می شوند.

ضرورت افزایش مالیات بر دخانیات/ وضع مالیات ۱۶ برابری بر سیگار وارداتی از امسال

کارگزاران و قانون گذاران نیز به عنوان ارکان اصلی ایجاد خط مشی در جامعه می توانند با تصویب مصوبات و قوانین مختلف، در مسیر کاهش آسیب های اجتماعی، تبعات و خسارات مصرف نیکوتین در بین جوانان نقش آفرین باشند.

به عنوان نمونه نمایندگان مجلس شورای اسلامی در اسفندماه پارسال در بررسی بخش درآمدی لایحه بودجه ۱۴۰۲، با بند (ه) و چند بند الحاقی به تبصره ۱۷ ماده واحده مبنی بر افزایش مالیات اضافه و حقوق ورودی از سیگار و تنباکو موافقت کردند.

نمایندگان همچنین به دریافت مالیات اضافه معادل ۵۰ تومان بابت خرده فروشی هر نخ سیگار تولید داخل با نشان ایرانی، مبلغ ۱۰۰ تومان بابت هر نخ سیگار تولید داخل با نشان بین المللی و مبلغ ۲۰ هزار تومان برای هر بسته ۵۰ گرمی تنباکوی قلیان داخلی رای موافق دادند.

وکلای مردم در مجلس با تعیین بخش درآمدی لایحه بودجه سال جاری، دریافت مبلغ ۸۰۰ تومان از هر نخ سیگار وارداتی و ۳۵ هزار تومان از هر بسته پنجاه گرمی تنباکوی قلیان وارداتی را به تصویب رساندند، یعنی دریافتی در این خصوص حدود ۱۶ برابر نسبت به سال گذشته افزایش یافته است.

قیمت ارزان و در دسترس بودن سیگار، سن مصرف را کاهش داده است 

نایب رییس کمیسیون بهداشت و نماینده یزد در مجلس شورای اسلامی چندی پیش عنوان کرد: سن مصرف سیگار به دلیل قیمت ارزان و در دسترس بودن به شدت پایین آمده است از این رو با اخذ مالیات بر دخانیات باید مانع از آن شد تا سیگار به راحتی در دسترس نوجوانان و جوانان قرار گیرد.

سیدجلیل میرمحمدی میبدی خاطرنشان کرد: هر سال بر اساس یک مصوبه قانونی، عوارضی بر سیگار اعمال می‌شود تا قیمت آن در جایگاهی قرار بگیرد تا این کالای دخانی، ارزان در دسترس جوانان و نوجوانان نباشد.

وی ادامه داد: هر چند با این مصوبه قیمت سیگار افزایش یافت اما همچنان معتقد هستیم قیمت سیگارهای برند خارجی تولید داخل نسبت به خارج از کشور بسیار ارزان تر است. از این رو با برگزاری جلسات متعدد با مسوولان شرکت های دخانیات، پیشنهادهایی برای بیشتر شدن این عوارض را نیز ارائه کرده ایم.

این نماینده مجلس اظهار داشت: با توجه به دسترسی آسان، سن مصرف دخانیات پایین آمده است به همین دلیل تلاش می شود با افزایش عوارض سیگار، علاوه بر کاهش مصرف سیگار در بین جوانان، درآمد حاصل از این امر صرف ارتقای زیرساخت‌های بهداشتی، ساخت خانه‌های بهداشت، پزشک خانواده و موارد دیگر شود.

میرمحمدی میبدی اظهار داشت: پرهیز از سیگار عاملی است که در جلوگیری از اعتیاد نقش اساسی ایفا می کند و باید تمام تلاش ها برای کاهش مصرف این کالای دخانی در کشور به کار گرفته شود.

هرچند اقدامات و برنامه های مدنظر گویای تلاش های جدی در مسیر کاهش مصرف سیگار در جامعه است اما آنچه در عرصه جامعه نمود دارد، آن است که مصرف این کالای دخانی همچنان در بین جوانان ادامه داشته و رو به افزایش است. از این رو به نظر می رسد برای مبارزه با روند افزایشی مصرف سیگار باید راهکارها و اقدامات پیشنهادی با فوریت و به صورت کامل تر اجرایی شود.