رونمایی از سامانه «تحلیل و توصیف هوشمند رویدادهای تاریخی» در مرکز نور قم

به گزارش کار تلاش تولید، اولین نشست از «سلسله نشست‌های معرفی دستاوردهای هوشمند مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور)» با عنوان «تحلیل و توصیف هوشمند رویدادهای تاریخی»، امروز سه‌شنبه، 4 شهریورماه، با حضور گسترده اصحاب رسانه در قم برگزار گردید.
در این نشست، ستایش‌برانگیزترین گام مرکز نور در مسیر تلفیق فناوری‌های نوین و علوم اسلامی، یعنی سامانه‌ای نوین در حوزه تاریخ‌پژوهی، رسماً رونمایی شد. این سامانه با قابلیت‌های بی‌نظیر خود، به تحلیل، توصیف و مستندسازی دقیق وقایع تاریخی می‌پردازد و افق‌های تازه‌ای را پیش روی پژوهشگران می‌گشاید.
علی دانش، مدیر بخش پردازش هوش مصنوعی مرکز نور، در این مراسم با تشریح جزئیات طراحی و تولید این سامانه، آن را مجموعه‌ای از مقالات کوتاه درباره وقایع تاریخی معرفی کرد و ویژگی برجسته این مقالات، تدوین آن‌ها بر پایه منابع اصیل و معتبر، اعم از فارسی و عربی و از مذاهب گوناگون اسلامی است.
وی با اشاره به دشواری گردآوری و دسته‌بندی منابع متنوع از لحاظ زبانی و مذهبی، توضیح داد که استفاده از هوش مصنوعی نه تنها این فرآیند پیچیده را تسهیل کرده، بلکه به تحولی شگرف در تولید محتوای تاریخی منجر شده است.
دانش در ادامه سخنان خود، به تاریخچه پربار فعالیت‌های مرکز نور در عرصه فناوری‌های نوین اشاره کرد و گفت: “مرکز نور از سال 1368 با هدف تسهیل دسترسی به منابع علوم اسلامی و انسانی و تسریع پژوهش‌ها فعالیت خود را آغاز کرده و همواره در زمینه هوش مصنوعی پیشگام بوده است. طی سال‌های اخیر نیز با ورود جدی به حوزه مدل‌های زبانی بزرگ، زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم را ایجاد کرده‌ایم.”
مدیر بخش پردازش هوش مصنوعی مرکز نور با تأکید بر دقت و مستندسازی این سامانه افزود: “در این پروژه، بیش از 270 هزار گزارش تاریخی پردازش و از دل آن‌ها بیش از 180 هزار مقاله کوتاه علمی و مستند تولید شده است و مهم‌ترین ویژگی این مقالات، ارجاع دقیق به منابع اصلی است که از بروز خطای موسوم به “توهم هوش مصنوعی” جلوگیری می‌کند. همچنین ساختار مقالات با عناوین منظم، ارجاعات دقیق و فهرست منابع تدوین شده تا برای پژوهشگران و عموم قابل استفاده باشد.”
دانش در پایان بخش سخنان خود، از برنامه‌های آینده مرکز نور نیز پرده برداشت و گفت: “در گام‌های بعدی، استخراج خودکار شخصیت‌ها، اماکن و حوادث تاریخی در دستور کار است. همچنین طراحی چت‌بات تعاملی برای پاسخگویی به سؤالات تاریخی کاربران پیش‌بینی شده تا پژوهشگران بتوانند به‌ صورت هوشمندانه و تعاملی به منابع تاریخی دسترسی یابند.”

در بخش دیگری از این نشست، حجت‌الاسلام والمسلمین رحیمی ثابت، مدیر گروه علمی تاریخ مرکز نور، با تأکید بر ماهیت فراتر از یک بانک اطلاعاتی برای پایگاه جامع تاریخ، آن را بستری پژوهشی و پویا برای تحلیل وقایع تاریخی به شمار آورد.
وی تشریح کرد: “کاربر می‌تواند وقایع تاریخی را بر اساس نوع، بازه زمانی، شخصیت‌ها یا مکان‌های خاص جست‌وجو کند. برای نمونه، پژوهشگری که به دنبال بررسی تاریخ شهرهایی مانند کوفه، مدینه یا شهرهای ایران است، می‌تواند همه رویدادهای مرتبط با آن مکان را به‌صورت یک‌جا مشاهده کند.”
به گفته رحیمی ثابت، در حال حاضر تیمی متخصص متشکل از هشت پژوهشگر که دارای تحصیلات حوزوی و دانشگاهی در رشته تاریخ هستند، به طور مستمر در حال استخراج و ثبت داده‌ها هستند و روزانه بر حجم اطلاعات این پایگاه افزوده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: “در حال حاضر علاوه بر وقایع صدر اسلام، داده‌های مربوط به قرون میانی، دوره قاجار و حتی بخشی از رویدادهای مشروطه نیز وارد پایگاه شده است. هدف نهایی این طرح، پوشش حداکثری تمامی ادوار تاریخ اسلام و در دسترس قرار دادن آن برای پژوهشگران است.”
مدیر گروه علمی تاریخ مرکز نور در ادامه توضیح داد: “برای هر واقعه تاریخی چندین گزارش معتبر گردآوری می‌شود و سپس هوش مصنوعی با اتکا به همین داده‌های مستند، یک مقاله کوتاه و خلاصه‌شده تولید می‌کند.” او تأکید کرد که تاکنون بیش از 180 هزار مقاله کوتاه تاریخی در پایگاه جامع تاریخ تولید و منتشر شده است که همگی مستند به منابع معتبر اسلامی هستند.
این نشست در حالی به پایان رسید که مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، همزمان با توسعه فناوری‌های نوین، بر آن است تا با ایجاد یک دستیار جامع هوش مصنوعی در حوزه علوم اسلامی، گام تازه‌ای در مسیر تسهیل پژوهش‌های علمی و دینی بردارد و راه را برای درکی عمیق‌تر و دقیق‌تر از میراث غنی تاریخ اسلام هموار سازد.