تغییر مسیر قوانین به سمت جذب بیشتر استعدادها/نگهداشت نخبگان در اولویت طرح تحول آموزش عالی

لایحه برنامه پنج ساله هفتم توسعه کشور ۳۰ اردیبهشت با حضور معاون اول رییس‌جمهور، وزرا، رییس سازمان برنامه و بودجه و شماری از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و کارشناسان در سالن اجلاس سران رونمایی شد.

این لایحه برای اجرا طی سال‌های ۱۴۰۲ تا ۱۴۰۶ مشتمل بر ۲۲ فصل و هفت بخش اقتصادی، زیربنایی، فرهنگی و اجتماعی، علمی، فناوری و آموزشی، سیاست خارجی، دفاعی و امنیتی و اداری، حقوقی و قضایی تدوین شده است.

بخش چهارم و فصل ۱۷ این لایحه به موضوعات علمی، فناوری و آموزشی پرداخته است و تکالیف مختلفی را برای وزارت علوم تعیین کرده است. تحصیل رایگان یا کمک‌هزینه برای دانشجویان نخبه و رتبه‌های برتر آزمون سراسری، بالا بردن ضریب مهارت در مجموعه دانش‌های ارائه‌شده، تامین بودجه سامانه «نان» و صندوق عالی عتف و افزایش دانشجویان بخشی از این تکالیف است.

مواد ۲۲۹ و ۲۳۰ لایحه برنامه هفتم توسعه بیشتر با هدف نگهداشت نخبگان و گسترش عدالت آموزشی همچنین افزایش جذاب تحصیل در رشته‌های اولویت‌دار تدوین شده است و بر اساس ماده ۲۲۹ «به منظور تحقق اهداف آمایش آموزش عالی تنظیم ارتباط تحصیل و اشتغال، ارتقای پاسخگویی دانشگاه ها و موسسات آموزش عالی و پژوهش و فناوری به نیازهای بازار کار و تقاضای اجتماعی و افزایش جذابیت تحصیل در رشته‌های دارای اولویت بر اساس نقشه جامع علمی کشور، تامین مالی تحصیلات عالی با رعایت اصل سی ام قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران متناسب با قیمت تمام شده تحصیل بر مبنای سرانه های استاندارد آموزشی مقاطع مختلف تحصیلی به ترتیب زیر انجام می شود.

۱. پرداخت هزینه تحصیل رایگان و نیز کمک‌هزینه تحصیلی به دانشجویان نخبه برای تحصیل در رشته‌های اولویت‌دار کشور در سقف ۱۵ درصد (۱۵) ظرفیت رشته محل های روزانه بر مبنای ظرفیت سال اول اجرای این قانون از محل منابع عمومی؛

۲. پرداخت هزینه تحصیل رایگان دانشجویان مستعد در رشته‌محل‌های روزانه مورد نیاز کشور در سقف چهل درصد ظرفیت سال اول این قانون؛

۳. پرداخت هزینه تحصیل سایر دانشجویان روزانه در قالب تسهیلات اعطایی به ایشان بازپرداخت آن پس از فراغت از تحصیل؛

همچنین بر اساس بند ج ماده ۲۳۰ «وزارتخانه های علوم تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مجازند تا سقف بیست درصد (۲۰) ظرفیت پذیرش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای تخصصی خود را برای جذب دانشجویان از میان افرادی که جزو ۲۰ درصد بالاترین ورودی های رشته های هر سال باشند در قالب ضوابط دانشجویان ممتاز و مسئولیت پذیری مستقیم هر یک از اساتید برای مشارکت دادن دانشجویان پذیرفته شده در اجرای طرح ها و پروژه های مرتبط با نیاز های کشور بر اساس اولویت های مندرج در سامانه نظام ایده ها و نیاز ها (نان) اختصاص دهند».

قاسم عموعابدینی درمورد تامین منابع مالی این مواد لایحه برنامه هفتم توسعه به دانشگاه‌ها گفت: بودجه ‌ای که به دانشگاه‌ها پرداخت می شود، شامل بخش‌های مختلف همچون آموزشی، پژوهشی و غیره است و فقط باید هزینه‌کرد آن شفاف شود.

وی ادامه داد: اما در مورد استعداد درخشان و نخبگان اعتبار ویژه‌ای وجود دارد و بنیاد ملی نخبگان این بودجه را در اختیار دارد.

رتبه های زیر ۱۰۰ کنکور سراسری که از سال قبل بورسیه شدن آنها آغاز شد، در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بورس شدند و اکنون حقوق می‌گیرند که این بودجه از بنیاد نخبگان تامین شده است. همچنین راه‌های دیگری برای تامین بودجه از طریق بخش خصوصی وجود دارد، برای نمونه در دانشگاه یزد بخش خصوصی با دانشگاه قرارداد امضا کرده است و برخی نخبگان در این دانشگاه برای رشته‌ای در صنعت بورسیه شده‌اند البته دولت هم باید برای نگاهداشت نخبگان با برنامه‌ریزی منابع مالی را تامین کند.

افزایش ظرفیت حمایت از نخبگان

معاون آموزشی وزارت علوم تاکید کرد: این وزارتخانه باید شرایط را برای استفاده، جذب و حمایت از نخبگان فراهم کند، ولی مرکزی مانند بنیاد ملی نخبگان باید این روند را مدیریت کند. وزارت علوم دانشکده‌های علوم و فناوری‌های نوین را تاسیس کرده است تا به این شکل بیشتر از این افراد حمایت شود. اگر ظرفیت جذب نخبگان را فراهم نکنیم، آنها مهاجرت می‌کنند. بعد هم اگر علاقه داشته باشند برمی‌گردند، اگر علاقه نداشته باشند و ظرفیت جذب آنها فراهم نشده باشد، در آن کشوری که مهاجرت کرده اند می‌مانند. مهم این است که ما این ظرفیت را ایجاد کنیم، بنیاد ملی نخبگان باید با برنامه‌ریزی این قالب را توسعه دهد.

عموعابدینی ادامه داد: وقتی ابتدا بورسیه رتبه‌های زیر ۱۰۰ را مطرح کردیم با اینکه وسط سال بود، بنیاد نخبگان حمایت و بودجه را تامین کرد.

وی همچنین گفت: داوطلبان زیر ۱۰۰ کنکور سال ۱۴۰۲ که در رشته‌های اولویت‌دار ثبت‌نام کردند و پذیرش و از بورس برخوردار شدند، امسال ۴۳ نفر بودند که نسبت به سال گذشته دو و نیم برابر افزایش یافت، البته در سال گذشته فرصت زیادی نداشتیم و این مصوبه زمان انتخاب رشته اعلام شد.

استاد دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: چون این کار موفق بود بنیاد ملی نخبگان موافقت کرد امسال از رتبه‌های زیر ۲۰۰ حمایت کند. انتظار داریم امسال تعداد این افراد بیشتر شود.

عموعابدینی تصریح کرد: بنیاد ملی نخبگان همچنین ۶۰ میلیارد تومان برای حمایت از بورس صنعت در سال جاری تخصیص داده است. بورس صنعت یعنی صنعتی اعلام می‌کند به دانش‌آموخته‌های یک رشته خاص نیاز دارد. اگر این افراد جزو نخبه‌ها یا استعداد درخشان باشند، بنیاد هم هزینه‌های تحصیل آنها را تامین کرده و به آنها حقوق می‌دهد.

وی ادامه داد: بنابراین در طرح تحول آموزش عالی نشان دادیم اقدامات مختلفی برای جذب و نگهداشت نخبگان می‌توان انجام داد. ما قوانین را بهبود بخشیده‌ایم. مجموعه صنعت و بنیاد ملی نخبگان می‌توانند از این روند حمایت کنند که باعث امیدواری جوانان و آموزش هدفمند می‌شود.

دانشگاه‌ها باید با مادران باردار همراهی کنند

معاون وزیر علوم همچنین در پاسخ به سوالی در مورد بخشنامه تسهیل تحصیل مادران باردار و امکان استفاده آنها از آموزش برخط با وجود فقدان این آموزش‌ها در دانشگاه‌های مختلف بعد از پایان کرونا گفت: بر اساس مصوبه کمیسیون شورای گسترش آموزش عالی دانشگاه‌هایی که شرایط آموزش مجازی را ندارند باید هنگام آموزش با دانشجو همراهی کنند ولی دانشجو باید در امتحان حضوری شرکت کند.

وزارت علوم چندی پیش در بخشنامه شماره ۳۵۵۱۱۹/ ۲ ﻣﻮارد ﻗﺎﻧﻮﻧﯽ و ﻣﺼﻮﺑﺎت ﻣﻌﺎوﻧﺖ آﻣﻮزﺷـﯽ وزارت ﻋﻠﻮم، ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت و ﻓﻨﺎوری را در راﺳﺘﺎی اﺟﺮای ﻗﺎﻧﻮن ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺧﺎﻧﻮاده و ﺟﻮاﻧﯽ ﺟﻤﻌﯿﺖ در ﺧﺼﻮص ﻣﺎده ۲۶ «ﻣﺮﺧﺼﯽ ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﺎدران داﻧﺸﺠﻮ» و ﻣﺎده ۳۴ «ﮔﺴﺘﺮش رﺷﺘﻪﻫـﺎی ﻣﺮﺗﺒـﻂ» و ﻣـﺎده ۳۵ «اﺻـﻼح ﻣﺤﺘـﻮای ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ‌آﻣﻮزﺷـﯽ» را ابلاغ کرد.

بر اساس این بخشنامه، داﻧﺸﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎید با ﺗﻘﺎﺿﺎی ﮐﺘﺒﯽ داﻧﺸـﺠﻮﯾﺎن ﻣﺎدر ﺑﺎردار برای ﻣﺮﺧﺼﯽ ﯾﮏ ﻧﯿم سال ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻗﺒﻞ از زاﯾﻤﺎن ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب در ﺳﻨﻮات ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ و ﺗﻘﺎﺿﺎی ﻣﺮﺧﺼـﯽ داﻧﺸﺠﻮﯾﺎن ﻣﺎدر دارای ﻓﺮزﻧﺪ زﯾﺮ ۲ ﺳﺎل، ﺣﺪاﮐﺜﺮ ﺗﺎ ﭼﻬﺎر ﻧﯿم سال ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﺑﺪون اﺣﺘﺴﺎب در ﺳﻨﻮات ﺗﺤﺼﯿﻠﯽ ﻣﻮاﻓﻘﺖ کنند.

این بخشنامه سوالاتی را برای مادران دانشجو و باردار درمورد امکان آموزش مجازی در دانشگاه‌ها ایجاد کرده بود.