تالاب دیّر نخیلو در مسیر جهانی شدن

جزیره ام الگرم و نخیلو تابستان‌ها میزبان هلهله پرستوها، کاکلی‌ها و سلیم‌های تابستان گذرانی است که این جزایر را برای زادآوری برگزیده‌اند، شمال شهرستان دیر اسفند تا خرداد ماه را میزبان لاکپشت‌های پوزه عقابی است که در این منطقه مجال آسایشی برای تخم گذاری و رهیدن از خطر انقراض می‌یابند و محدوده دریایی این تالاب خانه دلفین‌های گوژپشتی است که نسل‌شان در خطر قرار گرفته است.

علاوه بر این جزر و مد مداوم خلیج فارس در منطقه بردخون دیر، محمل رشد حدود ۳۰ هکتار جنگل‌ حرای شگفت انگیز شده که آخرین پراکنش جنگل‌های جزر و مدی طبیعی در استان بوشهر به شمار می‌روند و نقش پررنگی در پایداری اکوسیستم این منطقه دارند.

سه جزیر ه نخیلو، ام الگرم و مهتادون به همراه ۳۰ هکتار جنگل‌های حرای طبیعی و محدودی دریایی آن را به نام تالاب “دیر نخیلو” می‌شناسیم؛ تالابی که ۲۱ هزار و ۳۰۴ هکتار مساحت دارد و تنوع بالای زیستی گیاهی و جانوری و میزبانی از گونه‌های آبزی و کنارآبزی در معرض خطر انقراض، جایگاه ویژه‌ای به آن بخشیده و حفاظت ریزبینانه از آن را ضروری ساخته است.

دیر نخیلو؛ ایستاده در برابر چالش‌ها

این اکوسیستم حساس که امروز مامن زادآوری گونه‌های در معرض خطر انقراض مانند لاکپشت‌های پوزه عقابی و دلفین‌های گوژ پشت و آوری چند صد پرنده‌ تابستان گذران شده است، با چند چالش بزرگ روبرو است که رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر در گفت‌وگویی با ایرنا برشمرد.

به گفته مهدی جمادی یکی از چالش‌هایی که حفاظت از این تالاب نیز مانند بیشتر مناطق تحت حفاظت کشور دارد، کمبود نیرو و تجهیزات محیط بانی است که برای گشت‌های منظم باید تقویت شود.

آنطور که او می‌گوید: ورود عمومی به جزایر تالاب دیر نخیلو به دلیل موقعیت حساسی که در زادآوری و جوجه آوری پرندگان و لاکپشت‌های در معرض خطر انقراض دارد، ممنوع است اما گاهی صیادان بومی شب‌ها در این جزیره‌ها اقامت می‌کنند.

او در ادامه به خطراتی اشاره می‌کند که صید و صیادی می‌تواند در این منطقه برای تنوع زیستی تالاب بویژه در محدوده دریایی داشته باشد؛ جمادی می‌گوید: با توجه به اینکه در برخی زمان‌های شرایط نامساعد جوی و طوفانی شدن دریا صیادان را ناگزیر به اسکان در این جزایر می‌کند، آموزش آنها موثرترین راهکار است و برگزاری این دوره‌های اموزشی آغاز شده و ادامه دارد.

رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر خشکسالی را مهم‌ترین چالش طبیعی این محدوده تالابی عنوان می‌کند و البته معتقد است که در زمان حاضر این مساله تهدیدی جدی برای دیر نخیلو به حساب نمی‌آید چرا که این منطقه از نظر مواد غذایی چنان غنی است که می‌تواند نیاز گونه‌های آبزی و پرندگان خود را تامین کند و به همین سبب است که این گونه‌ها اینجا را برای جوجه‌آوری خود بر می‌گزینند.

جمادی از خطر دیگری سخن می‌گوید که بیخ گوش دیر نخیلو است و آن را تهدید می‌کند؛ خطری که البته به کمک نکته سنجی، ریزی بینی و دقت می‌توان سد راه معایب آن شد؛ به گفته او توسعه منطقه صنعتی پارس شمالی در این منطقه، بخش دریایی و خشکی تالاب دیر نخیلو را احاطه می‌کند، بنابراین برای اجرای طرح‌های صنعتی در آن باید با ریزبینی ویژه‌ای برنامه‌رزی و عمل شود.

گامی جهانی برای حفاظت موثرتر از تالاب غنی شمال دیِّر

دیر نخیلو با عنوان پارک ملی از سال ۸۶ در فهرست مناطق تحت حفاظت محیط زیست بوشهر به ثبت رسیده و اقدامات شایسته‌ای برای نگهداری از آن انجام شده اما اهمیت اکولوژیکی این منطقه در کنار چالش‌های طبیعی و انسانی تهدیدکننده، این تالاب را نیازمند حفاظتی موثرتر کرده است.

اکنون روابط عمومی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر به نقل از مدیر کل این مجموعه از تلاش‌هایی خبر داده که برای ثبت بین المللی تالاب دیر نخیلو آغاز شده است.

فرهاد قلی نژاد می‌گوید: تالاب دیر نخیلو یکی از تالاب‌های ارزشمند و زیستگاه جنگل‌های حرا و انواع پرندگان مانند پرستوهای دریایی کاکلی کوچک کاکلی بزرگ و پشت تیره، سلیم خرچنگ خوار، اگرت ساحلی و سلیم کوچک ، محل زادآوری لاکپشت‌های دریایی در خطر انقراض و دلفین‌ گوژ پشت است و نقش ویژه‌ای در زندگی ساکنان و جامعه محلی دارد.

به بیان مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر، به دلیل اهمیت این تالاب و در راستای حفاظت موثر، پیگیری لازم برای ثبت دیر نخیلو در کنوانسیون بین المللی تالاب ها (معاهده رامسر) آغاز شده تا نخستین محدوده تالابی بوشهر باشد که ثبت جهانی می‌شود.

تنوع بالای زیستی، اهمیت تالاب در اکوسیستم منطقه، مناظر و میزبانی از گونه‌های در معرض خطر انقراض بخشی از شرط ‌های پذیرش تالاب‌های سراسر جهان در پیمان رامسر است.

رئیس اداره محیط زیست طبیعی اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر می‌گوید: دیر نخیلو محل زیست ۲ گونه آبزی در معرض خطر انقراض و محل زیست و کلونی جوجه آوری صدها هزار پرنده تابستان گذران است، جنگل‌های حرای طبیعی و تنوع گیاهی بالایی دارد و منطقه جزر و مدی آن منطقه نوزادگاهی مناسبی است.

به گفته جمادی اکنون فرم اطلاعات تالاب دیر نخیلو از سوی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر تکمیل شده که پس از نهایی شدن به دبیرخانه کنوانسیون رامسر ارسال می‌شود تا پس از بررسی در کمیته مربوط مراتب ثبت آن ابلاغ و به عنوان تالاب بین‌المللی معرفی شود.

پیوستن به “رامسر” راهی برای حفاظت موثرتر از دیر نخیلو

پیمان بین المللی رامسر قدیمی‌ترین معاهده بین المللی حفاظت از طبیعت جهان است که ۱۳ بهمن ۱۳۴۹در رامسر امضا شده ؛ آنطور که در اهداف این معاهده بین المللی به صراحت بیان شده کشورهای عضو برای استفاده خردمندانه از تالاب‌های خود تشویق می‌شوند.

اکنون ۱۷۱ کشور عضو این پیمان بین المللی هستند و ایران سال ۵۲ به آن پیوست و در زمان حاضر ۲۵ محدوده تالابی کشور در ابن پیمان ثبت جهانی شده است.

به گفته رییس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر این کنوانسیون از ابتدا تاکنون بر حفاظت از پرندگان مهاجر کنار آبزی تاکید و توجه ویژه‌ای داشته است چرا که این پرندگان در سراسر جهان کوچ می‌کنند و تالاب دیر نخیلو در میزبانی از پرندگان مهاجر تابستان گذران جایگاه ویژه‌ای دارد.

سیروس کرمی توضیح می‌دهد: پیمان بین المللی رامسر ۱۲ ماده قانونی دارد که تکالیف و اختیاراتی را برای کشورهایی که به آن می‌پیوندند تعریف کرده است؛ بر این اساس کشورهای عضو باید نقاط تالاب خود و محدوده آن را مشخص کنند و برای استفاده درست از آن برنامه ریزی کنند؛ شکار در این مناطق ممنوع است و استفاده از آب در این محدوده‌ها مدیریت شده و بر تامین حق آبه تالاب‌ها تاکید می‌شود تا از این زیستگاه‌ها حفاظت شود.

به گفته او از مهمترین نکات ثبت جهانی تالاب‌ها در قالب این کنوانسیون، جذب تسهیلات و کمک‌های بین المللی مورد نیاز برای حفاظت از این زیستگاه‌ها و گونه‌های گیاهی و جانوری آن است.

رییس اداره حقوقی اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر ادامه می‌دهد: با ثبت جهانی یک تالاب، وظایف برای نگهداری از آن در سطح ملی نیز مهمتر شده و در نتیجه امکانات بیشتری برای حفاظت از آن فراهم می‌شود.

امروز دیر نخیلوی غنی بوشهر در مسیر ثبت جهانی قرار گرفته است تا بیش از ۲۱ هکتار از محدوده‌های تالابی این استان با ایستادگی در برابر چالش‌های طبیعی و انسانی، فرصتی بهتر برای تداوم زیستی پویا و شکوفا پیدا کند؛ تالابی که به گفته رئیس اداره محیط زیست طبیعی این استان گسترش محدوده آن در مسیر حرکت دلفین‌های گوژپشت نیز پیگیری می‌شود.