ماهی قرمز، لاک‌پشت یا سمندر؟هیچ کدام

همیشه روزهای پایانی سال با شور و شعف خاصی همراه است. مادران از یک ماه مانده به سال جدید خانه تکانی را شروع می‌کنند، دانه ها را برای سبزه عید آماده و در ظرف‌های مخصوص می‌گذارند؛ دانه‌هایی از جنس گندم، لپه، مرزه، عدس، ترتیزک و ماش؛ البته چند سالیست که دانه‌های مرکبات مانند پرتغال و نارنج هم به آنها اضافه شده است. بعد از اینها نوبت به تهیه سایر سین‌های سفره هفت سین می‌رسد؛ سیر، سماغ، سمنو، سیب، سرکه و سنبل که هر کدام در ظروف مخصوص خود در سفره قرار می‌گیرند. در نهایت یک سفره ساده اما زیبا چیده می‌شود که در لحظه تحویل سال همه اعضای خانواده را کنار هم جمع می‌کند.

البته این رویه در قدیم بود و امروزه این سفره تا حد بسیار زیادی تغییر کرده است؛ هم از نظر ظاهری که بسیار تجملاتی شده و هم از لحاظ اقلامی که روی آن قرار می‌گیرد؛به عنوان مثال زمانی که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های ما جوان بودند و بر سر سفره هفت سین می‌نشستند، خبری از ظرف‌های بلوری که ماهی کوچولوی قرمزی در آن بی‌تابی کند نبود اما حدود ۸۰ سال است که این ماهی‌ها جایگاهی در سفره هفت سین پیدا کرده‌اند؛ در واقع این موجودات کوچک هیچ ارتباطی با فرهنگ نوروز و سفره هفت سین ما ایرانیان ندارند؛ حدود ۸۰ سال پیش پایشان از چین به کشور ما باز شد و به علت رنگ زیبایی که دارند، مورد استقبال ایرانیان قرار گرفتند.

در این روند مساله این است که ماهی قرمز گونه بومی کشور ما نیست و بعد از اینکه در طبیعت رها شود به گونه ای مهاجم برای حیوانات بومی تبدیل می شود البته در چند سال اخیر نهادهای مرتبط مکان هایی مانند استخر پارک‌ها را تعیین کرده‌اند تا بعد از عید نوروز ماهی‌های قرمز در آن مکان ها تخلیه شوند اما به نظر می رسد که چندان کارساز نبوده است و همچنان در رودخانه‌ها و تالاب‌ها رها سازی می‌شوند.

ماهی قرمز گونه بومی کشور ما نیست و بعد از اینکه در طبیعت رها شود به گونه‌ای مهاجم برای حیوانات بومی تبدیل می‌شود

اما در چند سال گذشته شاید حدود یک دهه اخیر پا را از این هم فراتر گذاشتیم و دیگر به ماهی قرمز بسنده نمی‌کنیم بلکه به سراغ گونه‌هایی مانند مار، لاک پشت و سمندر رفته ایم، چند سالیست که در روزهای پایانی سال و با نزدیک شدن به سال جدید شاهد حضور حیواناتی مانند مار و لاک پشت در ظروف بزرگ در خیابان‌ها هستیم که کنار سایر سین‌های سفره نوروز قرار گرفته‌اند.

می‌دانیم که پشت هر سین سفره هفت سین، فلسفه‌ای نهفته است مثلا داستان سبز کردن سبزه زیبا و بسیار پرمعناست؛در ایران باستان ۲۵ روز قبل از نوروز در کاخ پادشاهان ۱۲ ستون از خشت خام برپا می کردند و بر هرکدام یک نوع غله می‌کاشتند، اگر سبزه ها خوب می رویید سال پر برکتی در پیش داشتند؛ در واقع سبزه نماد شادابی و سرسبزی و نشانگر زندگی بشر و پیوند او با طبیعت است یا سنجد نماد دلدادگی و زایش و باروری است اما مار، لاک پشت و یا سمندر نشانه چیست؟ در حالی که سمندر به عنوان گونه‌ای در خطر انقراض است که باید برای حفاظت از این گونه ارزشمند تلاش کرد نه اینکه با هدف سودجویی محیط زیست و جانداران موجود در آن را هدف قرار داد.

نبود مدیریت یکپارچه برای مقابله با ورود گونه های غیربومی

معاون محیط زیست طبیعی و تنوع زیستی سازمان حفاظت محیط زیست به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: در روزهای پایانی سال معمولا شاهد ورود گونه هایی مانند ماهی قرمز و سایر آبزیان زینتی با اهداف مختلف از جمله نگهداری در آکواریوم یا سفره هفت سین به داخل کشور هستیم.

حسن اکبری افزود: این گونه‌ها هم از لحاظ تنوع و هم تعداد بسیار زیاد هستند؛ از این رو وقتی وارد کشور می شوند و مورد استفاده قرار می گیرند، هیچ ارزیابی درستی از مدت ماندگاری آنها و ورودشان به تالاب ها و آب‌های داخلی و اثراتی که بر محیط زیست برجای می گذارند انجام نمی‌شود.

وی اظهار داشت: دلیلش این است که بین دستگاه‌های متفاوتی این مسئولیت تقسیم می‌شود و نبود مدیریت یکپارچه درباره گونه‌های غیر بومی باعث می‌شود که به نتیجه مطلوب نرسیم.

دستورالعمل مقابله با خرید و فروش مار، لاک‌پشت و سمندر ابلاغ شده است

همچنین فرمانده یگان حفاظت محیط زیست در این باره به خبرنگار محیط زیست ایرنا گفت: چند سالیست که در روزهای پایانی سال شاهد خرید و فروش گونه‌های جانوری مختلف مانند مار، لاک پشت و سمندر در خیابان‌های شهرها هستیم تا بر روی سفره هفت سین قرار گیرند.

سرهنگ جمشید محبت خانی افزود: برای مقابله با این موضوع دستورالعمل مقابله با خرید و فروش گونه‌هایی مانند مار، سمندر و لاک پشت در روزهای پایانی سال را به استان‌ها ابلاغ کردیم و مقابله با این روند در دستور کار یگان حفاظت محیط‌زیست استان‌ها قرار گرفته و با جدیت با متخلفان برخورد خواهد شد.

وی با اشاره به اینکه از اکنون نیز برخورد با متخلفان آغاز شده و در استان‌ها کشفیاتی داشتیم، گفت: برخورد با متخلفان مانند روال هر سال به صورت جدی در دستور کار قرار دارد و امیدواریم با امکانات بهتر و نیروهای بیشتری این مساله را از ریشه کنترل کنیم تا به صورت کامل حذف شود.

فرمانده یگان حفاظت محیط زیست اظهار داشت: به محض برخورد با افراد متخلف، دستگیر و تحویل مقامات قضایی می‌شوند همچنین از مردم هم درخواست داریم تا به محض مشاهده این موارد هر چه سریعتر اطلاع رسانی کنند تا محیط بانان وارد عمل شوند.